Het verdriet van vlaanderen

uit De Standaard van donderdag 26 october:

Belg ziet spanning met islam oplopen

De Belg is niet optimistisch over de relatie tussen moslims en christenen. 61 procent ziet de spanningen alleen maar oplopen, blijkt uit een enquête van het onderzoeksbureau Ipsos.

Hoe kijkt de Belg aan tegen religie? Op vraag van De Standaard , Le Soir en de RTBF ondervroeg Ipsos telefonisch 783 Belgen. Vooral de verhouding tussen christenen en moslims baart de Belg zorgen. Slechts 7 procent van de Belgen denkt dat de spanningen zullen verminderen, 61 procent is ronduit pessimistisch en denkt dat de spanningen zullen toenemen.

Vooral Vlamingen en mannen vrezen dat de spanningen zullen escaleren. De Brusselaars stellen zich dan weer optimistischer op en denken meer dan gemiddeld dat de spanningen zullen afnemen. Wat opvalt, is dat, hoe ouder men wordt, hoe meer men denkt dat de spanningen zullen afnemen. Hooggeschoolden zijn dan weer pessimistischer en zien een ‘botsing van beschavingen’ dichterbij komen. Moslims zijn optimistischer dan katholieken.

De commotie rond de Mohammed-cartoons lijkt de Belg tot voorzichtigheid aan te zetten. Het merendeel van de ondervraagden (59 procent) vindt dat kritiek op religies moet kunnen, op voorwaarde dat de overtuigingen van de gelovigen gerespecteerd worden. Men wil een kritisch debat, met behoud van wederzijds respect. Hiertegenover staat dat 23 procent van oordeel is dat kritiek op godsdienst eenvoudigweg niet kan. Vooral vrouwen, ouderen, laaggeschoolden en Franstaligen wijzen een te kritische houding af. Slechts 16 procent vindt dat elke vorm van kritiek moet kunnen, zonder rekening te houden met de gelovigen.

Het hoeft niet te verwonderen dat de praktiserende gelovigen zich meer terughoudend opstellen tegenover het geven van kritiek op religies dan de niet-praktiserende gelovigen en de atheïsten. Moslims zijn ook veel minder tolerant tegenover een kritische houding.

Hoofddoeken in het straatbeeld storen de Belg niet bovenmatig. Een meerderheid van de Belgen (58 procent) zegt dat religieuze symbolen getoond mogen worden in de publieke sfeer. Daartegenover staat 36 procent van de Belgen, die vinden dat religieuze symbolen tot de privé-sfeer beperkt moeten worden.

Ook hier zijn er verschillen tussen de sociodemografische groepen: zo vinden vooral inwoners van Brussel dat religieuze symbolen het best tot de privé-sfeer beperkt worden, net als de jongeren. Het hoeft opnieuw niet te verbazen dat de praktiserende gelovigen met een overgrote meerderheid (71 procent) vinden dat het tonen van religieuze symbolen in de publieke sfeer moet kunnen.

De meerderheid van de ondervraagden (71 procent) noemt zichzelf katholiek, maar slechts 27 procent is (betrekkelijk) praktiserend. Wie een ander geloof aanhangt, is veel meer (44 procent) praktiserend.

De volledige enquête is te lezen op
www.standaard.be/geloofsenquete

Militanten van de Vlaams-nationalistische beweging Voorpost hebben gisteren aan een tiental kerken in Vlaanderen pamfletten uitgedeeld. De pamfletten riepen de kerkbezoekers op om bij de kerkelijke overheden protest aan te tekenen tegen de kerkbezettingen door asielzoekers. Voorpost spreekt van “hiërarchische geestelijken en lokale priesters, die in naam van een totaal misplaatste vorm van sympathie voor het criminele gedrag van economische gelukszoekers en afgewezen asielzoekers hun eigen gelovigen gijzelen en de wijken rond de kerken opzadelen met allerhande overlast”. De actievoerders vroegen de petitie tegen kerkbezettingen te ondertekenen op www.christelijkvlaanderen.be. In Antwerpen werd vanaf 9.30 uur de Sint-Antoniuskerk op de Paardenmarkt bezet; een “symbolische bezetting” die beëindigd werd na de misviering in overleg met de politie en de lokale kerkelijke overheid. Op de website van christelijk vlaanderen staat meer te lezen over wat deze vlaams nationalisten bezighoudt: “Kerken dienen toch niet om bezet te worden of voor politieke acties?” “We mogen ons als christenen vooral niet voor de kar laten spannen van linkse organisaties en politieke partijen die de Kerk momenteel misbruiken om hun eigen politieke agenda door te drukken.”

Vlaanderen, Christelijk. Twee categorieen waar ik mij niet makkelijk mee identificeer hoewel ze ontegenspreekbaar de context uitmaken waarin ik opgroeide. Een (van de vele…) sterke momenten van dis-identificatie: een avond in Politica-cafe in Leuven tijdens mijn eerste jaar pol&soc waarbij studenten in gesprek gingen met één van de broers Van Rompuy (ik weet nu even niet meer dewelke). In dat gesprek slaagde de man erin om met een lijstje voor de dag te komen van 10 eigenschappen van wat een gedeelde Vlaamse volksaard, of identiteit zeggen we nu, inhoudt. Wat ik er mij nog van herinner: hardwerkend, zuinig, spaarzaam met woorden, gematigd. En vooral de gedachte die door mijn hoofd ging: Ca y est, ‘t is weer eens duidelijk, ‘k ben ni echt Vlaams.

Een gevoel dat, naarmate er meer zwarte zondagen volgenden, op een bepaalde manier wel comfortabel was. Ik weet bijgod niet wat er in dit apenland aan het gebeuren is, ik hoor d’er toch niet echt bij. Aan die comfortabele afstand werd in één gesprek een einde gemaakt. Na het uitbreken van de oorlog in het vroegere Joegoslavie nam ik deel aan een project waarin nationalisme en de constructie van etniciteit en etnisch conflict in het vroegere Joegoslavie gelinkt werd aan nationalisme en etniciteit in Belgie – een initiatief van twee artiesten uit Joegoslavie die omwille van de oorlog in Belgie terechtkwamen. In een reeks gespreken die daar begonnen, kwam ik een paar jaar later Zarana Papic tegen, een feministe uit Sarajevo & Belgrado. Zij vertelde hoe ze de gewoonte ontwikkeld had om “socioloog” of “feminist” te antwoorden wanneer men haar om haar nationaliteit vroeg. Tot het haar pijnlijk duidelijk werd dat de definitie van wie en wat Servisch was in de handen van een erg nauw en klein (en lelijk en bekrompen) groepje van mensen bleef. Met dat besef begon ze langzamerhand de categorie Servisch ook voor zichzelf op te eisen, om het te veranderen. Zarana leeft ondertussen niet meer, maar haar verhaal is springlevend voor mij. Al die mensen rondom ons die doen alsof ze de waarheid van wat Vlaams is in pacht hebben, maar ze spuwen migranten en asielzoekers uit? De geschiedenis van de Vlaamse stedenvorming, zo heb ik op (een Vlaamse en Christelijke school) geleerd, is geworteld in het “stadslucht maakt vrij” motto, waarbij het verblijf van één jaar en één dag binnen de stadsmuren betekende dat je volwaardige inwoner van de stad was. Het huidige asiel- en zogenaamde “integratie”beleid staat mijlenver af van deze Vlaamse traditie die de moeite loont om weer van onder het (nationalistische en racistische) stof gehaald te worden. Een jaar en een dag en je bent van ‘t stad, ‘t stad is van jou – voor iedereen.

En misschien is de tijd gekomen om het ook over oude Christelijke tradities te hebben. Gastvrijheid is een terugkerend thema in de Bijbel (jammergenoeg een aantal keer in mysogiene termen, zoals in het verhaal van Lot). Exodus vertelt het verhaal van god’s volk als als een verhaal van vluchten voor structureel onrecht en geeft ook het gebod (Een vreemdeling mag niet worden lastiggevallen of uitgebuit. Denk eraan dat u zelf ook vreemdelingen in Egypte bent geweest.Exodus 22:21). Leviticus laat geen twijfel bestaan dat zij die niet van een plek zijn toch op dezelfde rechten aanspraak kunnen maken als de zogenaamde inboorlingen (Leviticus 24:22 Enerlei recht zult gij hebben; zo zal de vreemdeling zijn, als de inboorling), etc.

Twee seconden stilstaan bij wat vlaams en christelijk zouden kunnen betekenen, en soms betekend hebben, en de website van Christelijk Vlaanderen wordt nog een lelijkere karikatuur van bekrompheid dan ze op het eerste zicht al is. Over de vraag wie kerken ten onrechte bezet deze dagen (en een heleboel eeuwen, nu we op dreef geraken…) bestaat weinig twijfel. Zelfs een oerconservatieve en problematische versie van het verhaal zoals Mel Gibson’s Passion of Christ geeft aan dat de beweging rond jezus een opstand tegen een imperialistisch regime was dat mensen uitbuitte en klein hield; een opstand die zich eveneens richtte tegen de gevestigde religieuze autoriteiten die zich niet tegen dat regime verzetten. Dat zij die zich zo zelfverzekerd christenen noemen daar in vlaanderen dat over het hoofd kunnen zien, en de kerk politiek misbruiken voor hun rechtse xenofobe agenda’s, komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Maar dat wil niet zeggen dat we die valse grond onder hun voeten moeten laten aanwoekeren. Ik ga alvast de petitie tekenen met “jezus was zelf asielzoeker” als naam, en “kerken van en voor onderdrukten” als woonplaats. Wordt vervolgd.